РФ Следстви комитечӗн Патӑрьелти районсен пӗрлехи следстви пайӗ Елчӗк районӗнчи Елчӗк ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнине эпир пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер, следстви шухӑшланӑ тӑрӑх, 2016 ҫулхи раштавӑн 19-мӗшӗнче Елчӗк ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхӗ коммерци организацийӗпе Тӳскел ялӗнче нумай ӗҫ тӑвакан культура центрне туса пӗтерме килӗшӳ алӑ пуснӑ. Подряд организацийӗ пуҫлӑхне вӑл ӗҫе 930 пин тенкӗлӗх тунӑ тесе алӑ пусма ыйтнӑ. Тӗрӗссипе 430 пин тенкӗлӗх кӑна пурнӑҫланӑ.
Елчӗк ял тӑрӑхӗн пуҫлӑхне РФ Пуҫиле кодексӗн 292-мӗш статйин 1-мӗш пайӗпе службӑри ултавшӑн айӑпласшӑн.
Пуҫиле ӗҫе халӗ тӗпчесе пӗтернӗ. Ӑна вырӑнти прокуратура ҫирӗплетнӗ хыҫҫӑн пӑхса тухма суда ярса панӑ.
Чӑваш Енри ял хуҫалӑх предприятийӗсенче уй-хирти хӗрӳ ӗҫ малалла пырать. Ӗнер ӗҫе правительство пайташӗсемпе Михаил Игнатьев Элтепер ирттернӗ канашлура тишкернӗ.
Тунти кун тӗлне республикӑра 84,4 пин га ҫӗр лаптӑкӗ ҫинче пӑрҫа тата пӗрчӗллӗ культурӑна ҫулса пӑрахнӑ. Ҫакӑ планран 30 процент шутланать. Вӑтамран тухӑҫ пӗр гектартан 28,4 центнер тухать. Кунне вӑтамран республикӑра 7,1 пин гектар ҫинчен тырӑна тӗшӗлесе кӗртеҫҫӗ. Вырмара пурӗ 642 комбайн ӗҫлет.
Ҫӗр улмине пухса кӗртес ӗҫ те пуҫланнӑ. Республикӑри 8 муниципалитетра тытӑннӑ. Пахча-ҫимӗҫе республикӑра 5 районта пурӗ 34 га пуҫтарса илнӗ. 12 муниципалитетра пурӗ кӗрхи культурӑна 2,8 пин гектар акса хӑварнӑ.
«Палӑртма кӑмӑллӑ, Елчӗк районӗнче уй-хир ӗҫне ҫуррине пӗтернӗ те. Кӑтарту вӗсен чи лайӑххи — 52 процент. Вӗсем ир пуҫласа кунӗ-ҫӗрӗпе уйра, ыттисен ырӑ тӗслӗх илмелле», — тесе каланӑ Чӑваш Ен Элтепрӗ Михаил Игнатьев.
Республикӑра кая юлса пыраканнисем: улатӑрсем, хӗрлӗ чутайсем, муркашсем, куславккасем, сӗнтӗрвӑррисем.
Ҫитес уйӑхӑн 10-мӗшӗнче Пӗрлехи сасӑлав кунӗ иртмелле. Аса илтерер, ун чухне чӑваш парламентне тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑхсен пухӑвне 70 депутата суйламалла. Суйлав 21 муниципалитетра иртмеллине те эпир пӗлтернӗччӗ.
Вырӑнти хӑй тытӑмлӑха депутатсене Улатӑрпа Ҫӗмӗрле хулисенче, Хӗрлӗ Чутай, Сӗнтӗрвӑрри тата Елчӗк районӗсенче суйлама тивмӗ.
Шупашкарта РФ Патшалӑх Думине депутата Леонид Черкесов суйланнӑ хыҫҫӑн пушаннӑ юлнӑ вырӑна черетлӗ «халӑх тарҫине» палӑртӗҫ. «Тарҫӑ» пулма хальлӗхе «Пӗрлӗхлӗ Раҫҫей» партирен Владислав Григорьев усламҫӑ, РФКП-рен – Николай Перцев усламҫӑ, РЛДП-тан – РФ Патшалӑх Думин депутачӗн пулӑшуҫи Кристина Алексеева, «Тӗрӗслӗхшӗн Раҫейрен» – юрист бюровӗн пуҫлӑхӗ Алексей Григорьев, Пенсионерсен партийӗнчен Сергей Зотов техник тата тепӗр виҫӗ кандидат суйлав кӗрешӗвне хӑйсем тӗллӗн тухнӑ: ниҫта та ӗҫлемен Александр Арланов тата икӗ Александр Борисов. Юлашкинче каланисенчен пӗри – электросварщик, тепри ниҫта та ӗҫлемест.
Канаш хулинчи Депутатсен пухӑвне депутата 14 ҫын суйланасшӑн тапаҫланать, Ҫӗнӗ Шупашкара — 11, Улатӑр районне – 5, Канаш районне —10, Пӑрачкав районне — 4, Ҫӗрпӳ районне — 5, Шупашкар районне — 11, Шӑмӑршӑ районне — 10, Етӗрне районне — 16.
Елчӗк районӗнчи Аслӑ Шӑхаль ялӗнче пурӑнакан Владимир Волков килте музей йӗркеленӗ. Вӗсем аваллӑх пирки манмаҫҫӗ. Картише кӗрсенех ҫемьешӗн пӗлтерӗшлӗ ача кӳмин ураписене курма пулать.
Владимир Мефодьевич аслашшӗнчен юлнӑ ӗҫ хатӗрӗсене ҫӳп-ҫап купине ывӑтман, вӗсене типтерлӗн упрать. Сенӗк, кӗреҫе, карлав, купӑста тӳмелли тата салма таканисем, кункра, арман калакӗ, йывӑҫпа хӑмӑш ҫулҫисенчен явса ҫыхнӑ арчасем… Темӗн те пур унӑн музейӗнче.
Ҫамрӑксем ҫак музее килсе чылай ҫӗнӗлӗх пирки пӗлеҫҫӗ. Владимир Мефодьевич кашни экспонат пирки сехечӗ-сехечӗпе калаҫма хатӗр. Вӑл ял историне те тӗпчет, йӑх-несӗле тишкерет, сӑвӑсем ҫырать.
Владимир Волков авалхи япаласене пухас тесе тӗрлӗ района тухса ҫӳреме тӑрӑшать, мӗншӗн тесен кашни тӑрӑхри япаласем уйрӑлса тӑраҫҫӗ.
Чӑваш Республикинчи наципе культура аталанӑвӗн «Ирӗклӗх» халӑх пӗрлешӗвӗ чӑваш патшалӑх тытӑмӗнчи ӗҫ тӑвакан тата вырӑнти хӑй тытӑмлӑх орган ертӳҫисем шайӗнче чӗлхе саккунлӑхне аталантарас шухӑшпа ҫыхӑннӑ ыйтӑм ирттернӗ май Елчӗк район администрацине те икӗ ыйту янӑ. Вӗсенчен пӗри — Чӑваш Республикин чӗлхе саккунлӑхне пӑснишӗн яваплӑх кӗртмелле-ши?
Иккӗмӗш ыйту: Чӑваш Республикин патшалӑхпа вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсенчи пур ӗҫтешсен те Чӑваш Республикинчи патшалӑх чӗлхисене, чӑваш тата вырӑс чӗлхине, тивӗҫлӗ шайра пӗлмелле текен нормӑна Чӑваш Конституцийӗнче е республика саккунӗнче ҫирӗплетсе хӑвармалла мар-ши?
Елчӗк район администрацийӗ ҫапларах хуравланӑ:
1. Чӑваш Республикин чӗлхесем ҫинчен калакан саккунне яваплӑх пирки уйрӑм пункт кӗртсен юрать. «Яваплӑх» тенине мӗнле шайра пӑхмалла? Ку уйрӑм ыйту.
2. Чӑваш Конституцине чӑваш тата вырӑс чӗлхисене тивӗҫлӗ шайра пӗлмелле текен нормӑна кӗртни вырӑнсӑр. Ҫапах та патшалӑх органӗсене ӗҫе илнӗ чухне чӑвашла калаҫма-ҫырма пӗлнине шута илмеллех. Министрсем таранах.
Утӑ уйӑхӗн 28-мӗшӗнче Елчӗк Ен ентешлӗхӗн пайташӗсем, республикӑри композиторсемпе ҫыравҫӑсем, вӗрентекенсемпе культура ӗҫченӗсем Николай Карлин композитора тата поэта асӑннӑ. «Ҫичӗ чӳрече», «Юр тӑкӑнать», «Хӗвелҫаврӑнӑш» тата ытти чылай авторӗ вӑл.
Асӑну каҫне хутшӑннӑ чӑваш халӑх поэчӗ Юрий Сементер Николай Карлинпа пӗрле ӗҫленӗ самантсене кӑмӑллӑн та ӑшшӑн аса илнӗ. Калӑпласа ҫитернӗ «Суйлса илнисем» юлашки кӗнекине пичетрен тухнине те курайман композитор. Кӗнекене юлашки вӑхӑтра ҫырнӑ сӑвӑсем, юмах, легенда, баллада тата поэмӑсем кӗнӗ. Асӑну каҫне пуҫтарӑннисем ку кӗнекене пысӑка хурса хакланӑ.
«Николай Карлин — чӑн чӑн профессиллӗ композитор. Мӗн чухлӗ баллада ҫырнӑ вӑл. Ку пысӑк жанрлӑ произведени шутланать. Унӑн кашни юрри — шедевр, халӑх юрри пек пулса кайнӑ»,— тенӗ Юрий Кудаков композитор.
Елчӗксем вырмана хатӗр. Кӑҫал ӗҫе каярах пуҫӑнни, паллах, хуҫалӑхсене пӑшӑрхантарать. Ҫанталӑк лайӑх тӑрсан «Рассвет» хуҫалӑх вырмана тухма палӑртнӑ.
Елчӗк районӗнче кӑҫал 40 пин те 122 гектар ҫинче тыр-пул акнӑ. 22 пин гектарӗ – пӗрчӗллӗ тата парҫа йышши культурӑсем. Акнӑ вӑрлӑхӑн 30 яхӑн проценчӗ элитлӑ пулнӑ.
Хуҫалӑхсем тухӑҫлӑ тыр-пулӑ туса илсе выльӑх йышне ӳстерме палӑртнӑ. Районта кӑҫалхи ҫур ҫулта мӑйракаллӑ шултра выльӑх шучӗ 400 ытла пуҫ хушӑннӑ.
«Рассвет» вырмана тухма 4 ҫӗнӗ комбайн илнӗ. Техника 7 метр сарлакӑшне илет. Курӑка пӗр е икӗ валпа хӑварать. Хуҫалӑхра 1430 гектар ҫӗр. 610-шӗ ҫинче – тыр-пул. Вӗсем тыр-пула лайӑх пухса кӗртме талпӑнаҫҫӗ.
Чӑвашри паллӑ ӳнерҫӗн Николай Балтаевӑн ывӑлӗ Атилла Балтаев авланнӑ. Вӑл урӑх регионта пурӑнакан чӑваш хӗрне качча илнӗ. Кун пирки «Ҫамрӑксен хаҫачӗн» паянхи номерӗнче ҫырса кӑтартнӑ.
Марийӑн кукамӑшӗ Ҫӗрпӳ районӗнчи Ӗмпӳрт Туҫа ялӗнче пурӑнать. Атилла пулас арӑмӗ чӑваш пулнине пӗлсен питӗ хӗпӗртенӗ. Туя мӗнле ирттересси пирки вӗсем иккӗленмен: ӑна чӑвашсен йӑли-йӗркине тӗпе хурса йӗркелеме шухӑшланӑ.
Туй виҫӗ куна тӑсӑлнӑ. Сӑмах май, вӑл эрех-сӑрасӑр иртнӗ. Ҫавӑнпа хӑнасем «йӳҫӗ!» тесе мар, «тутлӑ!» тесе кӑшкӑрнӑ. Атилла чӑваш тӗррипе илемлетнӗ кӗпепе шупӑр, ҫӗлӗк тӑхӑннӑ. Хӗр кӗпи те чӑваш тӗрриллӗ пулнӑ. Мария тухья тӑхӑннӑ.
Пӗрремӗш кунхине вӗсем ЗАГСра ҫырӑннӑ, кӗрекене лариччен ашшӗ-амӑшӗ ҫӑкӑр-тӑварпа кӗтсе илнӗ. Иккӗмӗш кунхине ҫӑнӑхта иртнӗ, сурӑх пусса шӳрпе пӗҫернӗ. Виҫҫӗмӗш кунхине асламӑшӗ патне, Елчӗк районӗнчи Питтӗпел ялне, кайнӑ.
Уяв вӗҫленсен хунямӑшӗ Марийӑна тухья вырӑнне хушпу тӑхӑнтартнӑ. Ӑна халӗ ӑшшӑн «хӗвелӗм» тесе чӗнеҫҫӗ.
Комсомольски районӗнчи йӗрке хуралҫи асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ тесе шухӑшланине, ку ӗҫе РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисем тишкернине Чӑваш халӑх сайчӗ пӗлтернӗччӗ.
Инкек утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулнӑ. 27-ри йӗрке хуралҫи «Шкода Октавиа» машинӑпа пынӑ чухне ҫул-йӗр правилине пӑснӑ. Ҫанталӑк условийӗ те начар пулнӑ. Комсомольскинчен Елчӗк енне кайнӑ чухне вӑл Кӗҫӗн Таяпара пурӑнакан 54-ри тата 35-ри арҫынсене вырӑнтах вилмеллех амантнӑ.
Ҫул-йӗр ҫинчи инкеке лекнӗ пакунлӑ ҫынна Чӑваш Енӗн Шалти ӗҫсен министерстви ӗҫрен хӑтарнине пӗлтерет.
Унсӑр пуҫне ШӖМӗн Комсомольскинчи районсем хушшинчи пайне ертсе пынӑ ҫынна та должноҫрен кӑларнӑ. ЧР ШӖМӗн пресс-служби хыпарланӑ тӑрӑх, яваплӑ должноҫри ытти ҫынна та ҫирӗп явап тыттарнӑ.
Комсомольски районӗнчи йӗрке хуралҫи асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ тесе шухӑшлаҫҫӗ. Ку ӗҫе РФ Следстви комитечӗн тӗпчевҫисем тишкереҫҫӗ. Пуҫиле ӗҫе пуҫарнӑ, халӗ унпа малалла ӗҫлеҫҫӗ.
Инкек утӑ уйӑхӗн 14-мӗшӗнче пулнӑ. 27-ри йӗрке хуралҫи «Шкода Октавиа» машинӑпа пынӑ чухне ҫул-йӗр правилине пӑснӑ. Ҫанталӑк условийӗ те начар пулнӑ. Комсомольскинчен Елчӗк енне кайнӑ чухне вӑл икӗ арҫын ҫине пырса кӗнӗ. Кӗҫӗн Таяпара пурӑнакан 54-ри тата 35-ри арҫынсем вилмеллех аманнӑ.
Инкеке тата пӑтӑрмаха лекнӗ йӗрке хуралҫи ӗҫ вӑхӑтӗнче пулман. Тухтӑрсем вӑл руль умне ӳсӗрле ларнине палӑртман.
Ҫул-йӗр ҫинчи инкекре асӑрханмасӑр икӗ ҫынна вӗлернӗ пакунлӑ ҫамрӑк этеме саккун 7 ҫул таран ирӗкрен хӑтарма ирӗк парать.
+10.3 °C